Enkele belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van Svalbard.
De term Svalbard (koude kust) komt het eerste voor in de IJslandse Edda's uit de 12de en 13de eeuw. De Edda is een verzameling literaire en mythologische werken uit het middeleeuwse IJsland. Wat met Svalbard op dat moment bedoeld wordt is niet zeker en het is ook niet zeker dat de IJslandse Vikings het huidige Svalbard hadden ontdekt.
Wel zeker is dat de Nederlandse zeevaarder Willem Barents in 1596 Björnöya en Spitsbergen ontdekte, maar dat was toeval omdat Barents op zoek was naar een kortere route naar het oosten via de Noordpool. Barents gaf de naam Spitsbergen omdat het land zo'n spitse bergen heeft. Met Barents kwamen er verslagen van vele zeezoogdieren en walvissen. In het begin van de 17de eeuw werd er al jacht gemaakt op dieren en in 1612 werd de jacht op walvissen geopend. In het begin enkel de Nederlanders en Engelsen, maar vanaf 1617 ook de Denen en de Noren. Plaatsnamen als Amsterdamöya, Dansköya en Engelskbukta verwijzen nog naar die tijd. In 1619 werd de nederzetting Smeerenburg door Nederlandse walvisvaarders gesticht. In 1625 waren er al zeer goede kaarten van Svalbard. Rond 1697 kwamen er de eerste permanente Russische nederzettingen op Spitsbergen. Die Russische bewoners waren jagers en monniken.
In het begin van de 18de eeuw was het walvis bestand zo achteruit gegaan door overbevissing, dat het jagen op walvissen niets meer opbracht.
De eerste wetenschappelijke expeditie werd uitgevoerd door Nordenskiöld in 1873. In 1882 maakten Nathorst en De Geer een studie van de ondergrond van Svalbard. Andere expdities waren die van Peary die probeerde de Noordpool te bereiken vanuit Spitsbergen, maar strandde op 800km van de Noordpool. In 1896 deed de Zweed Andrée een poging om de Noordpool te bereiken met een ballon vanuit Dansköya, maar zijn lichaam en uitrusting werden pas in 1930 teruggevonden op het noordoostelijke eiland Kvitöya. Het was pas in 1926 dat Byrd erin slaagde vanuit Spitsbergen heen en terug te vliegen naar de Noordpool.
Svalbard was een niemandsland omdat geen enkel ander land ervoor interesse had. In 1906 stichtte de Amerikaan Munro Longyear de Arctic Coal Company, om steenkool te ontginnen nabij Longyear City (Longyearbyen). Niet lang daarna volgden Nederlandse, Britse, Zweedse en Duitse maatschappijen. Het was pas in 1920 dat er een officiële erkenning kwam van Svalbard met het tekenen van het Verdrag van Spitsbergen door negen landen (later kwamen de Sovjet Unie en Duitsland er ook nog bij. Het verdrag bepaalt dat de territoriale soevereiniteit over Svalbard met inbegrip van Bereneiland en Jan Mayen, onder Noorse bevoegdheid valt. Svalbard moet gedemilitariseerd blijven en de andere landen die het verdrag ondertekenden zouden dezelfde economische rechten hebben als Noorwegen, maar onder de Noorse wet. In 1916 hadden de Amerikanen Longyearbyen al verkocht aan de Noren en de Nederlanders verkochten Barentsburg aan de Russen in 1920. Bij het vertrek van de Zweden, bleven na 1930 enkel nog de Noorse en Russische koolmijnen open.
Tijdens de tweede wereldoorlog bleek Svalbard een strategische ligging te hebben op de bevoorradingsroute van Amerika naar de Sovjet Unie. Duitsland heeft grote bombardementen uitgevoerd op Spitsbergen (Longyearbyen), maar een Duitse bezetting is nooit gebeurd.
1960 is het begin van de sluiting van de koolmijnen en ondanks dat er op dit moment Russische plannen zijn om de mijn in Pyramiden (die in 2000 is gesloten) opnieuw te openen zijn enkel de Noorse koolmijn bij Longyearbyen en de Russische mijn bij Barentsburg open.
Bron: Universiteit Antwerpen
